ผ่าธุรกิจมันฝรั่งทอดกรอบ “หมื่นล้าน” กับภารกิจ “เลย์” ดันเกษตรไทยและอุตสาหกรรมให้ยั่งยืน

“มันฝรั่ง” ถือเป็นหนึ่งในพืชอาหารที่สำคัญและมีศักยภาพสูงในเชิงเศรษฐกิจระดับโลก โดยติดอันดับหนึ่งใน 5 ของพืชอาหารที่มีการเพาะปลูกมากที่สุดในโลก รองจากข้าว ข้าวสาลี ข้าวโพด และอ้อย โดยในปี พ.ศ. 2559 มีปริมาณการผลิตมันฝรั่งทั่วโลกถึง 376 ล้านตันต่อปี¹สำหรับในประเทศไทยนั้น แม้ว่ามันฝรั่งจะไม่ได้เป็นอาหารหลักของคนไทย แต่ก็ถือได้ว่าเป็นหนึ่งในพืชเศรษฐกิจที่มีความสำคัญอย่างยิ่งต่ออุตสาหกรรมอาหารและขนมขบเคี้ยวซึ่งมีมูลค่านับหมื่นล้านบาท ทั้งยังมีบทบาทสำคัญต่อภาคเกษตรกรรมเนื่องจากสามารถสร้างรายได้ที่มั่นคงให้กับเกษตรกรไทยจำนวนกว่า 10,000 ครัวเรือน โดยมีเม็ดเงินหมุนเวียนในระบบเกษตรกรไทยเป็นจำนวนมากกว่า 1,270 ล้านบาทต่อปี²

แม้ว่าจะมีถิ่นกำเนิดมาจากประเทศในฝั่งตะวันตก แต่มันฝรั่งก็สามารถปลูกได้ในประเทศไทยบริเวณภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เนื่องจากมันฝรั่งเป็นพืชล้มลุกที่เติบโตได้ดีในสภาพภูมิอากาศหนาวเย็น โดยอุณหภูมิที่เหมาะสมในช่วงกลางวันอยู่ที่ประมาณ 24 – 26 องศาเซลเซียส ส่วนกลางคืนอยู่ระหว่าง 14 – 18 องศาเซลเซียส อย่างไรก็ตาม มันฝรั่งเป็นพืชที่ต้องการแสงแดดในการสังเคราะห์แสงเพื่อสร้างแป้งเป็นระยะเวลา 12 – 14 ชั่วโมงต่อวัน โดยทั่วไปมันฝรั่งแบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ “มันฝรั่งพันธุ์บริโภค” หรือที่ใช้รับประทานสด และ “มันฝรั่งพันธุ์โรงงาน” ซึ่งใช้สำหรับแปรรูปในโรงงานหรือผลิตเป็นมันฝรั่งแผ่นทอดกรอบ

สำหรับในประเทศไทยนั้น ได้มีการเพาะปลูกมันฝรั่งมาอย่างยาวนานในบริเวณภาคเหนือตอนบนเพื่อนำมาใช้บริโภคสด ต่อมาในช่วงปี พ.ศ. 2530 – 2531 ได้เริ่มมีการขยายพื้นที่เพาะปลูกเพิ่มขึ้นเพื่อนำไปแปรรูปเป็นมันฝรั่งทอดกรอบ เมื่อได้รับความนิยมจากผู้บริโภคเพิ่มสูงขึ้น ภายหลังจึงได้มีการส่งเสริมให้เกษตรกรเพาะปลูกและรับซื้อผลผลิตเพื่อป้อนเข้าสู่โรงงานแปรรูปผ่าน “โครงการทดลองปลูกมันฝรั่งเพื่ออุตสาหกรรมแปรรูป”ซึ่งเป็นความร่วมมือระหว่างโครงการหลวง บริษัทเอกชน สำนักงานเกษตรอำเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่ และกลุ่มเกษตรกรในอำเภอสันทราย

ด้วยแนวโน้มการบริโภคมันฝรั่งทอดกรอบที่เพิ่มสูงขึ้นทุกปีส่งผลให้มีการขยายพื้นที่เพาะปลูกมันฝรั่งเพิ่มมากขึ้นโดยในปี พ.ศ. 2560 ประเทศไทยมีพื้นที่เพาะปลูกมันฝรั่งรวมทั้งสิ้น 37,858 ไร่³แบ่งเป็นพันธุ์โรงงาน 35,482 ไร่ และพันธุ์บริโภค 2,376 ไร่ โดยมีผลผลิตรวม 107,103 ตันต่อปี⁴แบ่งเป็นพันธุ์โรงงาน 101,080 ตันต่อปี และพันธุ์บริโภค 6,023 ไร่ครอบคลุมพื้นที่ 10 จังหวัด ทั้งในภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ อันได้แก่ เชียงใหม่ เชียงราย พะเยา ลำพูน ลำปาง แม่ฮ่องสอน ตาก เพชรบูรณ์ สกลนคร และนครพนม

บริษัท เป๊ปซี่-โคล่า (ไทย) เทรดดิ้ง จำกัด ในเครือเป๊ปซี่โค ผู้ผลิตและจัดจำหน่าย “เลย์” ถือเป็นหนึ่งในผู้ประกอบการธุรกิจมันฝรั่งแปรรูปที่ผลักดันให้ตลาดมันฝรั่งทอดกรอบมีการเติบโตอย่างต่อเนื่อง โดยในปี พ.ศ. 2560 ที่ผ่านมา ตลาดมันฝรั่งทอดกรอบมีมูลค่าสูงถึง 10,612 ล้านบาท⁵และมีอัตราการเติบโตอยู่ที่ร้อยละ 8.9⁶ทั้งนี้ ในแต่ละปี ภาคอุตสาหกรรมมีปริมาณความต้องการมันฝรั่งพันธุ์โรงงานสูงถึง 140,000 – 150,000 ตัน โดยในปี พ.ศ. 2561 เกษตรกรไทยสามารถสร้างผลผลิตได้ถึง 114,903 ตัน⁷หรือคิดเป็นกว่าร้อยละ 75 ของปริมาณทั้งหมดโดยส่วนที่เหลือยังต้องอาศัยการนำเข้าวัตถุดิบจากต่างประเทศ

นายเคิร์ธ พรีชอว์ กรรมการผู้จัดการ กลุ่มธุรกิจขนมขบเคี้ยว บริษัท เป๊ปซี่-โคล่า (ไทย) เทรดดิ้ง จำกัด กล่าวว่า “ประเทศไทยถือเป็นหนึ่งในฐานการผลิตหลักและเป็นตลาดที่มีความสำคัญอย่างยิ่งในการดำเนินธุรกิจของเป๊ปซี่โคในภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก โดยเฉพาะธุรกิจขนมขบเคี้ยวซึ่งเราได้ทำตลาดมานานกว่า 20 ปี โดยมี ผลิตภัณฑ์มันฝรั่งทอดกรอบ‘เลย์’ซึ่งเป็นแบรนด์ที่ได้รับความนิยมสูงสุดจากผู้บริโภคและครองตำแหน่งผู้นำอันดับหนึ่งในตลาดมันฝรั่งทอดกรอบมากว่าทศวรรษ โดยปัจจุบัน มีส่วนแบ่งการตลาดมากกว่าร้อยละ 75⁸”

“นับตั้งแต่ปี พ.ศ. 2538 ซึ่งเป๊ปซี่โคได้เริ่มดำเนินธุรกิจขนมขบเคี้ยวในประเทศไทย เราได้ยึดถือนโยบายการส่งเสริมการเกษตรอย่างยั่งยืนมาโดยตลอด ด้วยการมุ่งเน้นการใช้วัตถุดิบภายในประเทศเป็นหลัก ควบคู่ไปกับการพัฒนาศักยภาพและสนับสนุนเกษตรกรไทยผ่าน‘โครงการส่งเสริมการเพาะปลูกมันฝรั่งอย่างยั่งยืนภายใต้สัญญาข้อตกลงซื้อขายผลผลิตมันฝรั่งที่กำหนดราคารับซื้อที่แน่นอน’เพื่อให้เกิดการจ้างงาน สร้างรายได้และความเป็นอยู่ที่ดีขึ้นให้กับชุมชนในทุกพื้นที่ที่เราดำเนินธุรกิจ โดยที่ผ่านมาบริษัทฯ ได้ส่งเสริมการเพาะปลูกและรับซื้อมันฝรั่งจากเกษตรกรไทยราว 3,500 ราย ครอบคลุมพื้นที่การเพาะปลูกรวมกว่า 22,000 ไร่ใน 6 จังหวัดภาคเหนือ คือ  เชียงใหม่ เชียงราย ลำพูน ลำปาง พะเยา และตาก รวมถึง 2 จังหวัดในภาคอิสาน คือสกลนครและนครพนม”

“ปัจจุบัน ตลาดขนมขบเคี้ยวในประเทศไทยมีมูลค่าประมาณ 36,000 ล้านบาท⁹โดยมีอัตราการเติบโตที่ประมาณ 6%¹⁰โดยมันฝรั่งทอดกรอบถือเป็นเซ็กเม็นต์ที่มีอัตราการเติบโตสูงที่สุด โดยในช่วง 10 เดือนแรกของปีนี้ (มกราคม – ตุลาคม 2561) มีอัตราการเติบโตสูงถึงถึง 14%¹¹ซึ่งสะท้อนถึงปริมาณความต้องการของวัตถุดิบอย่างมันฝรั่งพันธุ์โรงงานที่มีอยู่อย่างต่อเนื่อง” นายเคิร์ธ กล่าวเสริม

นายชวาลา วงศ์ใหญ่ ผู้จัดการอาวุโส ฝ่ายส่งเสริมการเกษตร บริษัท เป๊ปซี่-โคล่า (ไทย) เทรดดิ้ง จำกัด กล่าวว่า “เป๊ปซี่โคให้ความสำคัญอย่างยิ่งกับการสนับสนุนเกษตรกรผู้ปลูกมันฝรั่งจากต้นน้ำถึงปลายน้ำ พร้อมมุ่งส่งเสริมความยั่งยืนในมิติทางเศรษฐกิจ สังคมและสิ่งแวดล้อม โดยเจ้าหน้าที่ส่งเสริมการเกษตรของเราจะเข้าไปทำงานกับเกษตรกรอย่างใกล้ชิดเพื่อถ่ายทอดองค์ความรู้และเทคโนโลยีการเพาะปลูกจากต่างประเทศ พร้อมพัฒนาทักษะความชำนาญให้กับเกษตรกรเพื่อให้สามารถเพิ่มผลผลิตต่อไร่ให้สูงขึ้น บริษัทฯ ยังได้ให้การสนับสนุนปัจจัยการผลิตต่างๆ อาทิ ปุ๋ย ยา รวมถึงหัวพันธุ์มันฝรั่งที่มีคุณภาพสูง นอกจากนี้ เรายังได้ร่วมมือกับหน่วยงานต่างๆ อาทิ สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร กรมวิชาการเกษตร สำนักงานการปฏิรูปที่ดินเพื่อการเกษตรกรรม กรมพัฒนาที่ดิน ฯลฯ เพื่อให้การสนับสนุนเกษตรกรในมิติต่างๆ อย่างครบวงจร”

“ไม่เพียงเท่านั้น เรายังได้รับซื้อผลผลิตมันฝรั่งจากเกษตรกรในราคาที่สูงกว่าราคาประกันขั้นต่ำที่รัฐบาลกำหนด โดยปัจจุบันราคาประกันการรับซื้อมันฝรั่งพันธุ์โรงงานในฤดูแล้ง (มกราคม – มิถุนายน) อยู่ที่ 10.60 บาทต่อกิโลกรัม ขณะที่ราคาประกันในฤดูฝน (กรกฎาคม – ธันวาคม) อยู่ที่ 14 บาทต่อกิโลกรัม ทั้งนี้ เพื่อสร้างแรงจูงใจให้กับเกษตรกรในพัฒนาคุณภาพและเพิ่มประสิทธิภาพการผลิตให้ได้มาตรฐานที่สูงยิ่งขึ้นโดยแต่ละปี เป๊ปซี่โคได้รับซื้อผลผลิตมันฝรั่งจากเกษตรกรไทยทั้งสิ้นไม่ต่ำกว่า 70,000 ตัน”

โครงการส่งเสริมการเพาะปลูกมันฝรั่งอย่างยั่งยืนฯ ของเป๊ปซี่โค ยังสอดคล้องกับยุทธศาสตร์มันฝรั่งของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ที่มุ่งส่งเสริมการเพาะปลูกมันฝรั่งพันธุ์โรงงานเพื่อทดแทนพื้นที่เพาะปลูกกระเทียม หอมแดงและหอมหัวใหญ่ ให้ครอบคลุมพื้นที่ 17 จังหวัดในภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เนื่องจากการเพาะปลูกมันฝรั่งในประเทศไทยกว่าร้อยละ 90 อยู่ภายใต้ระบบสัญญาข้อตกลงการผลิตที่มีการประกันราคารับซื้อที่แน่นอนหรือที่เรียกว่า“คอนแทรกต์ฟาร์มมิ่ง” (Contract Farming)จึงทำให้ระบบการผลิตมีความมั่นคงทั้งต่อเกษตรกรผู้ปลูกมันฝรั่งและภาคเอกชนผู้รับซื้อ โดยช่วยให้เกษตรกรสามารถบริหารจัดการปัญหาความไม่แน่นอนของรายได้และลดความเสี่ยงจากปัญหาปริมาณสินค้าล้นตลาด ในขณะที่ภาคเอกชนก็ได้รับสินค้าเกษตรที่มีคุณภาพและปริมาณตามที่กำหนด ส่งผลให้ทุกภาคส่วนมีความมั่นใจที่จะพัฒนาผลผลิต เทคโนโลยี ตลอดจนขยายการลงทุนอย่างต่อเนื่อง โดยในปีที่ผ่านมา รัฐบาลยังได้ประกาศใช้พระราชบัญญัติส่งเสริมและพัฒนาระบบเกษตรพันธสัญญา ซึ่งถือเป็นกลไกสำคัญที่สร้างความเป็นธรรมให้กับทั้งสองฝ่าย ทั้งยังช่วยผลักดันและยกระดับให้อุตสาหกรรมเกษตรของไทยมีความมั่นคงและยั่งยืนด้วย

นายบุญศรี ใจเป็ง

หนึ่งในเกษตรกรผู้ปลูกมันฝรั่งที่เข้าร่วมในโครงการส่งเสริมการเพาะปลูกมันฝรั่งอย่างยั่งยืนฯ ของเป๊ปซี่โค คือ นายบุญศรี ใจเป็ง เกษตรกรผู้ปลูกมันฝรั่งในอำเภอสันทราย จังหวัดเชียงใหม่ เจ้าของรางวัล “เกษตรกรดีเด่นแห่งชาติ สาขาพืชไร่ภาคเหนือ ปี 2553”กล่าวว่า “โดยทั่วไป การเพาะปลูกมันฝรั่งในประเทศไทยนั้นมีผลผลิตเฉลี่ยอยู่ที่ประมาณ 2 – 3 ตันต่อไร่ แต่สำหรับพื้นที่เพาะปลูกในจังหวัดเชียงใหม่ เราได้มีการพัฒนา เรียนรู้ และทดลองการเพาะปลูกร่วมกับภาครัฐและภาคเอกชนอย่าง บริษัท เป๊ปซี่-โคล่า (ไทย) เทรดดิ้ง จำกัด มาอย่างต่อเนื่องกว่า 20 ปี ทั้งในรูปแบบเกษตรพันธสัญญาและแบบอื่นๆ โดยปัจจุบัน เรามีพื้นที่เพาะปลูกมันฝรั่งรวมกว่า 1,500 ไร่ต่อปี และสามารถสร้างผลผลิตมันฝรั่งได้สูงถึง 5 ตันต่อไร่”

“เพื่อให้ได้ผลผลิตมันฝรั่งที่มีคุณภาพ เราใส่ใจกับทุกรายละเอียดของการเพาะปลูก รวมไปถึงปัจจัยแวดล้อมต่างๆ ไม่ว่าจะเป็น ดิน น้ำ อากาศ หัวพันธุ์ ปุ๋ย ตลอดจนเทคนิคและเทคโนโลยีการเพาะปลูก โดยเราได้ทำงานร่วมกับทีมเจ้าหน้าที่ส่งเสริมการเกษตรของเป๊ปซี่โค เริ่มตั้งแต่ไถเตรียมดิน ขุดทำร่องแปลงพร้อมใส่ปุ๋ย นำหัวพันธุ์มันฝรั่งมาหว่านใส่และกลบดิน จากนั้นเมื่อมันฝรั่งโตเต็มที่พร้อมเก็บเกี่ยวก็จะใช้เครื่องจักรกลในการขุด และมีคนงานเก็บผลผลิตใส่ตะกร้าเพื่อนำเข้าโรงคัดแยก โดยจะมีเจ้าหน้าที่ของบริษัทฯ มาตรวจสอบคุณภาพและเก็บเข้าห้องเย็นเพื่อรอส่งโรงงานต่อไป”

“สิ่งที่ผมภาคภูมิใจที่สุดคือ การได้มีโอกาสรับเสด็จพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ในหลวงรัชกาลที่ 9 ซึ่งได้เสด็จพระราชดำเนินมาทอดพระเนตรแปลงปลูกมันฝรั่งของครอบครัวเมื่อปี พ.ศ. 2528 และทรงมีพระราชกระแสรับสั่งให้ตั้งใจและอดทน ซึ่งผมได้ยึดถือและน้อมนำพระราชดำรัสดังกล่าวมาเป็นแรงบันดาลใจในการพัฒนาการเพาะปลูกมันฝรั่งในจังหวัดเชียงใหม่ ควบคู่ไปกับแนวทางส่งเสริมการเกษตรอย่างยั่งยืนของเป๊ปซี่โค จนปัจจุบันแปลงปลูกมันฝรั่งในอำเภอสันทรายได้กลายเป็นศูนย์การเรียนรู้ในด้านการเพาะปลูกมันฝรั่งของประเทศ โดยในทุกปีเราได้ร่วมมือกับกรมวิชาการเกษตรและภาคเอกชนจัดงาน Field Dayซึ่งเป็นงานประชุมสัมมนาเชิงปฏิบัติการ เพื่อถ่ายทอดองค์ความรู้และเทคโนโลยีการผลิตมันฝรั่งพันธุ์โรงงาน พร้อมขยายผลแปลงสาธิตต้นแบบไปสู่เกษตรกรทั่วประเทศ นักวิชาการ และเจ้าหน้าที่จากหน่วยงานต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง ซึ่งช่วยพัฒนาศักยภาพของเกษตรกร เสริมสร้างความเข้มแข็งของระบบการผลิตและการแปรรูป ทั้งยังช่วยลดปริมาณการนำเข้ามันฝรั่งจากต่างประเทศลงได้”  นายบุญศรี กล่าวทิ้งท้าย