ศูนย์วิจัยเศรษฐกิจและธุรกิจ ธนาคารไทยพาณิชย์ หรืออีไอซี ทำการวิเคราะห์ข้อมูลการสำรวจภาวะเศรษฐกิจและสังคมครัวเรือนไทยในปี 2552-2560 ของสำนักงานสถิติแห่งชาติ พบว่า มีจำนวนครัวเรือนไทยเกือบทั้งหมด หรือมีถึง 96% ที่มีรายจ่ายสำหรับเพื่อการกุศล
หมายความว่า มีสมาชิกในครัวเรือนอย่างน้อย 1 คน ที่มีรายจ่ายเพื่อการกุศลตั้งแต่ 1 บาทขึ้นไป ภายในระยะเวลา 1 ปี โดยรายจ่ายในส่วนนี้ ประกอบไปด้วย ค่าอาหาร/ของถวายพระ/ไหว้เจ้า รวมไปถึงเงินสำหรับทำบุญและการซื้อของบริจาคให้แก่องค์กรต่างๆ ด้วย
ทั้งนี้ มูลค่าของรายจ่ายเพื่อการกุศลรวมทั้งประเทศในปี 2560 อยู่ที่ประมาณ 1.3 แสนล้านบาท หรือราว 6,200 บาทต่อครัวเรือนต่อปี เพิ่มขึ้นเฉลี่ย 3.8% ต่อปี จากในช่วง 7 ปีที่ผ่านมา (ปี 2560 เทียบกับปี 2552) โดยจำนวนรายจ่ายของครัวเรือนไทยในส่วนนี้ จะอยู่ที่ประมาณ 9.4 หมื่นล้านบาท เมื่อปี 2552 หรือประมาณ 5 พันบาทต่อครัวเรือนต่อปี พร้อมทั้งยังพบว่า อัตราการเพิ่มขึ้นโดยเฉลี่ยตลอดช่วง 7 ปีที่ผ่านมา ยังเติบโตได้น้อยกว่าการเติบโตเฉลี่ยทางเศรษฐกิจ (nominal GDP) ที่อยู่ในระดับ 6.0% ต่อปี ในช่วงเวลาเดียวกัน
รายได้น้อย ยิ่งทำบุญมาก
ทั้งนี้ สัดส่วนของรายจ่ายเพื่อการการกุศลต่อรายได้ครัวเรือนโดยเฉลี่ยลดลง จาก 2.8% ต่อรายได้ครัวเรือน ในปี 2552 มาอยู่ที่ 2.6% ในปี 2560 โดยเป็นการลดการใช้จ่ายลงของครัวเรือนในทุกระดับชั้นรายได้
ซึ่งครัวเรือนรายได้ปานกลางมีอัตราการลดลงที่มากที่สุด ส่วนหนึ่งอาจเป็นผลจากภาระหนี้ครัวเรือนต่อรายได้ที่เพิ่มสูงขึ้นส่งผลให้ครัวเรือนมีแนวโน้มลดสัดส่วนการใช้จ่ายลงโดยเฉพาะส่วนที่เป็นรายจ่ายไม่ประจำ (discretionary spending)
ขณะที่ครัวเรือนรายได้น้อย แต่มีสัดส่วนรายจ่ายเพื่อการกุศลต่อรายได้มากกว่า แม้ครัวเรือนไทยจะทำบุญตามกำลังทรัพย์ที่มี หรือส่วนใหญ่จะยึดแนวทางมีมากทำมาก มีน้อยทำน้อย แต่เมื่อเปรียบเทียบสัดส่วนของรายจ่ายเพื่อการทำบุญต่อรายได้ระหว่างครัวเรือนในระดับรายได้ต่าง ๆ แล้วจะพบว่า ครัวเรือนรายได้น้อยมีสัดส่วนรายจ่ายเพื่อการกุศลต่อรายได้สูงกว่า
โดยในปี 2560 คนรายได้สูง 10% แรก มีสัดส่วนรายจ่ายเพื่อการกุศลอยู่ที่ 1.4% ขณะที่ครัวเรือนที่มีรายได้น้อยที่สุด 10% มีสัดส่วนดังกล่าวอยู่ที่ 5.1% ทั้งนี้ ความสัมพันธ์ดังกล่าวเกิดขึ้นทั้งในระดับประเทศ และระดับภูมิภาค
คนชอบลุ้นโชค เจียดเงินทำบุญมากกว่าคนทั่วไป
จากข้อมูลชุดเดียวกันนี้ อีไอซีทำการศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างการใช้จ่ายกับพฤติกรรมในด้านอื่นๆ โดยมีการควบคุมปัจจัยด้านรายได้ อายุ และช่วงเวลา โดยพบลักษณะที่น่าสนใจระหว่างการใช้จ่ายเพื่อการกุศล กับพฤติกรรมในด้านอื่นๆ ในช่วงปี 2552-2560 ดังต่อไปนี้
– ครัวเรือนในต่างจังหวัดมีรายจ่ายเพื่อการกุศลมากกว่าครัวเรือนในกรุงเทพฯ โดยสัดส่วนรายจ่ายเพื่อการกุศลต่อรายได้ของครัวเรือนในต่างจังหวัดอยู่ที่ 2.8% ขณะที่สัดส่วนของครัวเรือนในกรุงเทพฯ อยู่ที่ 1.3%
– ครัวเรือนที่ประกอบอาชีพในภาคเกษตรมีรายจ่ายเพื่อการกุศลมากกว่าครัวเรือนนอกภาคเกษตร โดยครัวเรือนที่มีรายได้จากการประกอบอาชีพในภาคเกษตร สัดส่วนรายจ่ายเพื่อการกุศลต่อรายได้จะอยู่ที่ 3.3% ขณะที่ในส่วนของครัวเรือนนอกภาคเกษตรจะอยู่ที่ 2.5%
– ครัวเรือนที่มีผู้สูงอายุจะมีรายจ่ายเพื่อการกุศลมากกว่าครัวเรือนที่ไม่มี โดยครัวเรือนที่มีสมาชิกในครัวเรือนอายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไปอย่างน้อย 1 คนจะมีสัดส่วนรายจ่ายเพื่อการกุศลอยู่ที่ 3.2% ต่อรายได้ ขณะที่ครัวเรือนที่ไม่มีผู้สูงอายุจะมีสัดส่วนของรายจ่ายดังกล่าวอยู่ที่ 2.3%
– ครัวเรือนที่หัวหน้าครอบครัวมีการศึกษาสูงกว่าจะมีรายจ่ายเพื่อการกุศลน้อยกว่า โดยครัวเรือนที่หัวหน้าครอบครัวมีระดับการศึกษาตั้งแต่ปริญญาตรีขึ้นไปจะมีสัดส่วนรายจ่ายเพื่อการกุศลอยู่ที่ 1.7% ต่อรายได้ ขณะที่ครัวเรือนที่หัวหน้าครัวเรือนมีระดับการศึกษาต่ำกว่านั้น สัดส่วนดังกล่าวจะอยู่ที่ 2.8%
– ครัวเรือนที่มีรายจ่ายเพื่อการซื้อสลากกินแบ่ง จะมีรายจ่ายเพื่อการกุศลมากกว่าเล็กน้อย โดยมีสัดส่วนอยู่ที่ 2.7% ต่อรายได้ ขณะที่ครัวเรือนที่ไม่มีการใช้จ่ายในสลากกินแบ่ง จะใช้จ่ายเพื่อการกุศลที่ 2.6% ต่อรายได้